‘Tevreden over Spitsbergen-expeditie, maar werk te doen’

Sinds vandaag ligt expeditieschip Ortelius weer in de haven van eilandengroep Spitsbergen. De expeditie werd georganiseerd door Nederlandse onderzoekers. Wetenschappelijk leider Maarten Loonen: ‘We hebben onderzoek gedaan op één onbewoond eiland ter grootte van de provincie Utrecht, genaamd Edgeøya. We weten dat dat de snelst opwarmende plek op aarde is. In de laatste twintig jaar is het daar zes graden opgewarmd. IJs verandert daar in water. Met onze expeditie willen we te weten komen wat dat inhoudt voor de natuur en de dieren.’

Watermonsters en luchtmetingen

Op de boot zaten allerlei soorten wetenschappers, die in totaal 47 projecten deden. ‘We hebben watermonsters genomen om te kijken welke dieren er leven. Ook zijn er grondmonsters meegenomen om die te onderzoeken op kwik, dat vanuit het westen in de poolgebieden terecht komt en de bodem vervuilt. Verder hebben we naar de planten gekeken en luchtmetingen gedaan.’ Ook waren er sociale wetenschappers aan boord. ‘Zij hebben naar ons, de mensen op het schip, gekeken. Ze onderzoeken of zo’n reis iets verandert aan de manier waarop je naar klimaatverandering kijkt.’

De wetenschappers op de boot. De tekst gaat verder na de foto.

(foto: Bernadette de Koning)

Obstakel: ijsberen

Loonen is tevreden over de expeditie. ‘We hebben veel kunnen doen, al maakten ijsberen het ons de eerste dagen knap lastig. Door ijsberen aan wal konden we soms niet aanmeren.’ Waarschijnlijk waren er zoveel door het snelle smelten van het zee-ijs dit voorjaar. Daardoor kunnen sommige ijsberen niet meer overstappen op ijskappen, maar zitten ze vast op het land. Tot het najaar, als er weer zee-ijs ontstaat. ‘We moesten zelfs één nood-evacuatie doen omdat er een ijsbeer aan kwam toen we al op het eiland waren’, vertelt Loonen. ‘Die ging eerst rustig liggen, maar kwam ineens razendsnel dichterbij.’

Zwemmen in de noordpool

Voor harde onderzoeksconclusies is het nog te vroeg. ‘We hebben tijd nodig om al die zakjes met monsters, grond en beestjes in getallen uit te drukken. In januari komen we weer allemaal bij elkaar om dat te bespreken.’ Wel merkte de wetenschapper echt dat de boel er opwarmt. ‘We hadden kasten vol warme kleren bij ons, maar hebben soms in t-shirts gelopen. Mensen zijn zelfs even gaan zwemmen. In het koudste gebied op aarde! Vijftien jaar geleden was je dan echt gek geweest.’ Ook heeft Loonen nauwelijks walvissen gezien. ‘Vroeger zag je die veel vaker in het gebied.’

Werk

Voor kinderen die zich somber voelen over het klimaat, heeft Loonen advies. ‘Juist veel kinderen weten dat er iets moet veranderen. Dat is mooi, want er is werk aan de winkel. Praat erover met je ouders, ook al gaan ze al jaren met het vliegtuig op vakantie. Misschien kunnen jullie de volgende keer met de trein.'