Heeft oefenen voor de Cito-toets zin?

Afgelopen kerstvakantie werd er in het gezin van Els Brekelman uit Zaltbommel niet alleen maar gelanterfant. ‘Mijn dochter Teuntje zit in groep 7 en krijgt begin februari weer Cito-toetsen. Die zijn deze keer extra belangrijk omdat ze een rol spelen in het schooladvies. We hebben een stapeltje oude Cito-toetsen gekocht om mee te oefenen. Niet om haar bang te maken of op te jagen, maar om haar net iets beter voor te bereiden. Vooral de manier waarop sommige vragen gesteld worden, is best even wennen. Er zitten vaak dezelfde soort instinkers in die toetsen die ze door wat extra oefenen nu hopelijk herkent. Dat blijft uiteindelijk toch een trucje. Bij de rekenvragen staan bijvoorbeeld vaak diagrammen en daar heeft ze op school nog maar weinig mee leren werken.’

Kunstmatige score

Kitty Sluyter is leerkracht in groep 8 op een basisschool in Zwolle. Zij is geen voorstander van oefenen voor Cito-toetsen. ‘Misschien lukt het best om met veel oefenen een paar puntjes hoger te scoren maar daar heb je uiteindelijk weinig aan. Ouders hopen soms dat een iets hogere score net het verschil kan maken tussen vmbo-kader of een theoretische leerweg. Of tussen havo en vwo. Maar als een kind op basis van een kunstmatig hoge score uiteindelijk op een te hoog schooltype terecht komt, zal het vaak toch het niveau niet aankunnen. Uiteindelijk leidt dat alleen maar tot teleurstelling en frustratie.’

Prestatiedruk

Volgens Sluyter heeft het alleen zin om wat thuis wat extra aan voorbereiding te doen als je kind last heeft van faalangst, of wanneer het een achterstand heeft opgelopen door de corona-situatie. ‘Maar ook dan heeft het meer zin om in overleg met de leerkracht inhoudelijk de lesstof in te halen. Niet om te oefenen met vraagstellingen. En natuurlijk blijft een toets altijd spannend. Maar voor de ontwikkeling van je kind is het heel goed om ook om te leren gaan met een beetje prestatiedruk. Benadruk als ouder vooral dat je kind gewoon zijn best moet doen. En meer niet.’

Bedrijfjes

Hoewel de meeste leerkrachten oefenen voor Cito-toetsen niet aanraden, schoten de bedrijfjes die zich bezig houden met bijles en training voor basisschoolleerlingen afgelopen jaren als paddenstoelen uit de grond. In 2015 stonden er nog 284 ondernemingen geregistreerd die zich bezig houden met trainingen voor basisschool-scholieren. In 2020, het laatst gemeten jaar, waren dat er al 475. Dat is een toename van 67 procent.

Ook Sluyter ziet dat in haar klas gebeuren. ‘Ik zit bijna twintig jaar in het onderwijs maar ik merk dat ouders afgelopen jaren actiever zijn geworden in bijspijkeren en trainen voor toetsen. Sommige ouders laten hun kinderen oefenen met oude toetsen van Marktplaats. Maar ik zie ook steeds meer ouders die de hulp van speciale huiswerkbureaus inschakelen. Ook online is het aanbod enorm. Zelf krijg ik altijd jeuk van commerciële bedrijven als Squla die elk oefenmateriaal als spelletje brengen. Kinderen zijn dan vooral bezig met die game en met punten scoren. Als je als ouder dan per se wil oefenen, ga dan liever voor oefenmateriaal dat je samen kunt doen en dat je zelf na kunt kijken.’
 

Hoe zit het ook alweer met die toetsen?
 

De ene Cito-toets is de andere niet en dat is soms wat verwarrend. Als het over ‘De’ Cito-toets gaat, gaat het vaak om de afsluitende Eindtoets die veel leerlingen aan het eind van groep 8 maken. Maar al vanaf groep 1 worden de ontwikkelingen van kinderen bijgehouden in een leerlingvolgsysteem, deels op basis van tussentijdse Cito-toetsen.
Leerlingen maken op de meeste scholen twee keer per jaar toetsen om te kijken of er voldoende groei zit in de kennis van onder meer rekenen en taal. Blijft een kind ergens in achter, dan kan de juf of meester daar gerichter in bijsturen. Als het goed is, zijn de tussentijdse Cito-toetsen dus een middel, en geen doel op zich.
Maar de praktijk is weerbarstiger. De resultaten van al die tussentijdse toetsen wegen wel degelijk mee bij het schooladvies. De Eindtoets in groep 8 wordt sinds 2015 later in het schooljaar afgenomen. Daarmee is die toets minder belangrijk geworden dan vroeger. Het schooladvies is op het moment van de Eindtoets al gegeven, maar op basis van de resultaten kan het middelbare schooladvies wel nog naar boven worden bijgesteld. In 8 procent van de gevallen gebeurt dat ook, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Het schooladvies van de leerkracht is dus belangrijker geworden dan de Eindtoets. Maar omdat de leerkracht zich mede baseert op het leerlingvolgsysteem, zijn de ‘tussentijdse’ Cito-toetsen wel degelijk van belang voor het uiteindelijke schooladvies.